Με τον νέο κορωνοϊό (SARS-CoV-2/COVID-19) να έχει διασπαρθεί σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο, το άγχος, η αγωνία, ο φόβος, η σύγχυση και οι αρνητικές σκέψεις διεκδικούν ακόμα πιο έντονα τη θέση τους στην καθημερινότητά μας.
Εισερχόμαστε σε μια φάση που θα δοκιμάσει τόσο τα προσωπικά μας όσο και τα επαγγελματικά μας όρια και αντοχές. Μια κρίση που θα δοκιμάσει τα όρια και τις αντοχές και του συστήματος και των δομών του.
Η αδυναμία μας να κατανοήσουμε τη δυναμική εξάπλωσης του SARS-CoV-2/COVID-19 εντείνει τα όποια αρνητικά συναισθήματα. Αισθανόμαστε ευάλωτοι όσο ποτέ άλλοτε και αναζητούμε λύσεις που αποδεικνύονται χρήσιμες και βοηθητικές .. μέχρι να επανέλθει το άγχος, ο φόβος, το στρες και φυσικά η σύγχυση. Αισθανόμαστε πως χάνουμε τον έλεγχο της ζωής μας..
Τι είναι κρίση;
Οι ορισμοί της λέξης “κρίση” είναι αναρίθμητοι και συχνά επηρεάζονται από τον τρόπο που εμείς οι ίδιοι βιώνουμε και συσχετιζόμαστε με τον κόσμο και τα εξελισσόμενα γεγονότα εντός του. Ως κρίση περιγράφεται η διακοπή μιας πρότερης κατάστασης και η -συχνά μη-επιθυμητή- μετάβαση σε μια καινούρια, όπου το άτομο νιώθει μη-ικανό να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα που κυριαρχούν και συναισθήματα όπως έκπληξη, αβεβαιότητα, φόβος, άγχος, και ανημποριά κ.α. το κατακλύζουν.
Κι ενώ η ανθρώπινη ιστορία έχει αποδείξει πως πάντα ζούσαμε και θα ζούμε εντός ενός πλαισίου που χαρακτηρίζεται από μεταβλητότητα, αβεβαιότητα, πολυπλοκότητα και αμφισημία, η φάση της κρίσης βιώνεται από το άτομο ως “ο δρόμος χωρίς γυρισμό”, ως “εγκλωβισμός χωρίς επιλογές”, ως “ό,τι και να κάνω δε θα αποδώσει” και άλλα συναφή.
Τι μπορεί να προσφέρει το Coaching στον άνθρωπο που βιώνει την κρίση;
Ως Coach πιστεύουμε και έχουμε απτά παραδείγματα coaching ότι η κρίση -προσωπική, ομαδική ή εταιρική- μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για ουσιαστική μεταμόρφωση (Brown 2012) και να οδηγήσει σε αυτό που ονομάζεται παράδειγμα αλλαγής (paradigm shift, Kuhn 1962), δηλαδή όταν το κυρίαρχο πρότυπο υπό το οποίο λειτουργούμε (π.χ., συνήθειες, ρουτίνα, προγραμματισμένες ενέργειες κτλ), καθίσταται ασυμβίβαστο με νέα φαινόμενα και καταστάσεις, οδηγώντας στην υιοθέτηση ενός νέου προτύπου. Όλα αυτά βέβαια με τη βασική προϋπόθεση να καταφέρουμε να ελέγξουμε τον συνειδητό νου.
Στο Coaching κάνουμε ερωτήσεις.. πολλές ερωτήσεις.. Οπότε σας ρωτώ: Πώς νιώθετε με την παρούσα κατάσταση;
Αν κρίνω από το τι ακούω, πολύ πιθανόν, η απάντηση να μοιάζει κάπως έτσι: Λοιπόν, αυτό που κάνω είναι να ανησυχώ και να παραπονιέμαι για το πόσο τρομερά πράγματα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στον κόσμο και τη χώρα μου. Ακούω με φόβο και δέος τον αριθμό των νεκρών να αυξάνεται εκθετικά! Πίνω, τρώω, παίζω παιχνίδια, βλέπω ταινίες, λοιπόν, ώστε να αποσπάσω την προσοχή μου από την αγωνία που νιώθω και από το αίσθημα αδυναμίας που με κατακλύζει.
Το Coaching σας βοηθάει να αποδεχτείτε ότι πραγματικά γνωρίζετε και να αλλάξετε την τάση σας για αρνητικές σκέψεις και απελπισία, δημιουργώντας για εσάς ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον. Είναι ο ρόλος μου ως Coach να σας βοηθήσω να δείτε πως μέσα σε αυτήν την κρίση έχετε επιλογές και πως η πανδημία δεν σας καθορίζει, αλλά η ερμηνεία που της δίνεται! Ορίστε πως!
Βήμα 1: Αναπλαισίωση ή πώς να σκεφτείτε χωρίς αγωνία
Κυρίαρχη επιθυμία και ευχή αυτές τις μέρες είναι να αλλάξει η κατάσταση και να αναχαιτιστεί η διασπορά του SARS-CoV-2, ώστε να σταματήσουμε να έχουμε άγχος, αγωνία και ό,τι άλλο αρνητικό συναίσθημα βιώνουμε. Με άλλα λόγια, είναι η τρέχουσα κατάσταση -η κρίση με την ασθένεια COVID-19- η πηγή του φόβου και της αγωνίας μας. Αν η κατάσταση ήταν διαφορετική, θα ήμασταν κι εμείς ήρεμοι. Είναι πράγματι όμως έτσι;
Όχι! Η πηγή του φόβου και της αγωνίας είναι στο μυαλό μας, και δεν έχει καμία σχέση με την εμφάνιση του SARS-CoV-2. Ας το θέσω αλλιώς. Αν ο SARS-CoV-2 δεν υπήρχε, πως θα βιώνατε μια ήρεμη και γαλήνια ζωή; Θα είχατε μια ζωή χωρίς άγχος; Πώς θα ήσασταν διαφορετικοί;
Επιζητούμε την αλλαγή, αλλά ξέρουμε πραγματικά τι σημαίνει αλλαγή; Πώς την οραματιζόμαστε; Αυτό που παρατηρείται είναι πως ξέρουμε τι δε θέλουμε, π.χ., δε θέλουμε τον SARS-CoV-2, δε θέλουμε πολιτικές και οικονομικές αναταραχές. Άλλοι πάλι υποτίθεται πως ξέρουμε τι θέλουμε, π.χ., θέλουμε ειρήνη, θέλουμε υγεία. Μόνο τότε θα είμαστε ήρεμοι, θα νιώθουμε ελεύθεροι, θα είμαστε λιγότερο νευρικοί.. Όταν θα έχουμε τον έλεγχο και δε θα υπάρχουν εξωτερικές καταστάσεις να μας εκνευρίζουν…
Αλλά, πότε και πόσες φορές έχουμε πραγματικά τον έλεγχο του κόσμου; Ο κόσμος για εκατομμύρια χρόνια τώρα χαρακτηρίζεται από μεταβλητότητα, αβεβαιότητα, πολυπλοκότητα και αμφισημία. Στην ανθρώπινη ιστορία έχουν υπάρξει μόνο μικρές χρονικές περίοδοι όπου δεν υπήρξε κάποια αναταραχή, φρικαλεότητα, λιμός ή λοιμός στον πλανήτη. Αυτή είναι η κατάσταση, και το ανθρώπινο είδος συνεχίζει την πορεία του στον χρόνο. Αυτήν την περίοδο δε ζούμε την εξαίρεση, αλλά τον κανόνα.
Φυσικά, αυτή η διαπίστωση ξενίζει. Αφού είναι στις ειδήσεις, τα συνταρακτικά νέα για χιλιάδες θανάτους, πώς να σταματήσουμε να ανησυχούμε για τον SARS-CoV-2/COVID-19; Ο κόσμος διαλύεται, χάνεται, αρρωσταίνει, πεθαίνει! Πράγματι, η κατάσταση είναι δραματική και αληθής. Η σκληρή αλήθεια επίσης είναι πως είμαστε αδύναμοι και δεν ελέγχουμε την πορεία του κόσμου -ούτε εν καιρώ πανδημίας! Αλήθεια είναι ακόμα πως ελάχιστα και μόνο περιοριστικά μπορεί ο άνθρωπος να επέμβει σε αυτό που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του. Αν μπορούσε πραγματικά ο άνθρωπος να αλλάξει την τρέχουσα κατάσταση, θα το είχε κάνει. Η πανδημία θα είχε σταματήσει με το που εμφανίστηκε.
Η παραδοχή όμως της αδυναμίας μας να αλλάξουμε τη ροή της πανδημίας, δεν σημαίνει ότι είμαστε και θύματα της. Αλλά ότι δεν έχουμε τον έλεγχο ή τη δύναμη να κάνουμε κάτι για να αλλάξει η κατάσταση που κυριαρχεί. Δεν είμαστε όμως ανίσχυροι. Μπορούμε να αλλάξουμε την επικέντρωση στις σκέψεις μας έτσι ώστε να έχουμε πολύ περισσότερη ηρεμία στην καθημερινότητά μας και πολύ λιγότερο άγχος. Η πηγή της αγωνίας μας είναι οι σκέψεις μας, όχι η πανδημία. Πανδημίες θα συνεχίσουν να υπάρχουν.
Βήμα 2: Δραστηριοποίηση ή πώς να ανακτήσουμε τον έλεγχο όσων ελέγχουμε
Αναγνωρίστε πως έχετε τη δυνατότητα επιλογής ως προς το πώς θα αντιδράσετε στην πανδημία και τί νόημα θα δώσετε στον πόνο τον δικό σας και των ανθρώπων γύρω σας. Η κατάσταση αγωνίας, φόβου και άγχους είναι αναστρέψιμη. Ναι! Αν δεν θέλετε να αγωνιάτε, απενεργοποιήστε την τηλεόραση, σταματήστε να ακούτε τις ειδήσεις και σταματήστε να εστιάζετε στο τι συμβαίνει στον κόσμο. Αυτό θα βοηθήσει πολύ! Ποιός σας υποχρεώνει να βλέπετε τις ειδήσεις; Ποιός σας υποχρεώνει να αγωνιάτε; Ποιός σας υποχρεώνει να διαβάζετε τσαρλατάνους και να ακούτε παρακινητές και συμβούλους αμφιβόλου ποιότητας;
Εάν η κατάσταση σας προκαλεί άγχος και στρες, τότε κάνετε κάτι που να ανακουφίζει το άγχος σας. Ενδεικτικά μπορείτε να αρχίσετε να ψάχνετε τι είναι καλό στον κόσμο αυτή τη στιγμή. Παρατηρήστε την ομορφιά γύρω σας. Περπατήστε στη φύση πιο συχνά. Εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία του χρόνου στο σπίτι για να επικοινωνήσετε ουσιαστικά με τους ανθρώπους που αγαπάτε. Πόσες φορές παραπονιέστε πως δεν έχετε χρόνο για τα παιδιά σας, για τον/τη σύζυγο και όποιον άλλο αγαπάτε;; Τώρα έχετε και τον χρόνο και την ευκαιρία!
Εκμεταλλευτείτε την παύση εργασιών και δραστηριοτήτων. Παρατηρήστε συνειδητά τι είναι αυτό που σας ηρεμεί και σας γαληνεύει -τις σκέψεις και τις επιλογές που κάνετε, τους ανθρώπους με τους οποίους είστε, τις δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχετε. Όταν παρατηρούμε πότε είμαστε σε ηρεμία και γαλήνη, καλλιεργούμε την τάση να επιλέγουμε όλο και πιο συχνά αυτές τις καταστάσεις που μας φέρνουν στην ευτυχία που θέλουμε να βιώσουμε.
Βήμα 3: Επανασύνδεση ή πώς συνδεόμαστε με αυτό που πραγματικά θέλουμε
Ό,τι και να βιώνετε μέσα σε αυτήν την κρίση, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζετε:
(1) Διαθέτετε αποθέματα ψυχικής αντοχής! Κάθε άνθρωπος διαθέτει. Υπάρχει μια βαθιά δύναμη στον καθένα μας που μας διατηρεί κατά τη διάρκεια των πιο δύσκολων στιγμών. Όσο περισσότερο εντοπίζετε αυτή την εσωτερική σας δύναμη, τόσο περισσότερο μπορείτε θα λειτουργείτε και με αυτοπεποίθηση.
(2) Μπορείτε να ελέγξετε το μυαλό και τις σκέψεις σας. Πάρτε πίσω τον έλεγχο! Μάθετε να ελέγχετε κριτικά και αναστοχαστικά τις σκέψεις σας και καθώς θα ελέγχετε τις σκέψεις σας και θα αντιλαμβάνεστε πώς διαμορφώνουν τα συναισθήματά σας και την πραγματικότητά σας, θα συνειδητοποιήσετε πως επανακτάτε και την ηρεμία στη ζωής σας.
(3) Η ισορροπία του νου και της καρδιάς είναι σημαντική. Όταν μπορείτε να φέρετε την ισορροπία μεταξύ αυτού που σκέφτεστε και αυτού που αισθάνεστε, θα καταλάβετε με μεγαλύτερη σαφήνεια τι συμβαίνει στη ζωή σας.
(4) Κάντε αναδρομή σε θετικές στιγμές της ζωής σας. Στρέψτε την προσοχή σας την εποχή πριν την εμφάνιση της πανδημίας και αναγνωρίστε στον εαυτό σας τρόπους και συμπεριφορές με τις οποίες ανταπεξέρχεστε στις δύσκολες στιγμές. Όταν αισθάνεστε συνδεδεμένοι με τις δυνατότητες που έχετε, νιώθετε πως έχετε καλύτερη προοπτική και φέρεστε με αυτοπεποίθηση!
Αν η πανδημία σπέρνει τον θάνατο, έχετε αρκετές επιλογές για να ερμηνεύσετε τη δραματική κατάσταση: ίσως θεωρήσετε πως η πανδημία είναι κατασκεύασμα ανωτέρων τάξεων με σκοπό τη μείωση πληθυσμού, ότι απλώς είναι μια βαριά γρίπη, ότι η αιτία για την πανδημία είναι η ανοησία του κόσμου, ή ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία για να βελτιωθούμε προσωπικά και συλλογικά, να γίνουμε ανθεκτικότεροι ψυχικά και να νιώσουμε καλύτερα τώρα. Μόνο με την τελευταία ερμηνεία γινόμαστε πιο ικανοί να αντιμετωπίσουμε ό, τι συμβαίνει γύρω μας. Και δεχόμαστε τις προκλήσεις που μας φέρνει η ζωή!